انواع مدل های تجارت الکترونیک
تجارت الکترونیک بسته به نوع ارایه دهنده خدمت و بستر آن انواع متفاوتی دارد که در زیر به مواردی از انواع مدل های تجارت الکترونیک اشاره کرده ایم:
1.تجارت الکترونیک B2B Business to Business
2.تجارت الکترونیک B2C Business to Consumer
3.تجارت الکترونیک C2C Consumer to Consumer
4.تجارت الکترونیک C2B Consumer to Business
5.تجارت الکترونیک G2G Government to Government
6.تحارت الکترونیک P2P Peer to Peer
7.تجارت الکترونیک B2A Business to Administration
8.تجارت الکترونیک C2A Consumer to Administration
9.تجارت الکترونیک B2I Business to Individual
در ادامه به شرح هر یک از مدل ها می پردازیم:
تجارت الکترونیک B2B
ما در عصر اطلاعات زندگی می‌کنیم و می بینیم که اوضاع و احوال کسب و کار به شدت در حال تغییر است. علی‌رغم این همه پیشرفت هنوز برای بسیاری از مردم شگفت‌انگیز است که چرا بخش عمده‌ای از تجارت الکترونیکی به صورت B2B یا بنگاه به بنگاه انجام می‌گیرد.
در مدل B2B یک شرکت یا بنگاه تجاری برای ثبت سفارش به تولیدکنندگان, دریافت پیش‌فاکتور, فاکتور خرید, پرداخت مبلغ خرید و هزینه‌های مربوطه از طریق شبکه اقدام می‌نماید.
هر چند که تجارت الکترونیکی سالهاست با استفاده از مبادله الکترونیکی داده‌ها (EDI) انجام می‌شود ولی در واقع از پنج سال پیش به شکل امروزی (اینترنتی) درآمده است.
شرکت سیسکو یکی از اولین شرکتهایی بود که در سال ۱۹۹۶ سایت الکترونیکی خود را راه‌اندازی نمود. پس از آن شرکتهای دیگر به سرعت از این روش تقلید کردند و مسائل مالی و انتقال الکترونیکی وجوه را حل کردند
تجارت الکترونیک B2C
تجارت الکترونیکی بنگاه ـ مشتری شامل تجارت خرده‌فروشی می‌شود. این نوع تجارت بین فروشنده و مشتریان ایجاد می‌شود.
یعنی مشتریان با استفاده از شبکه می‌توانند به فروشگاه دسترسی پیدا کرده کالای مورد نیاز خود را انتخاب نموده، سفارش خرید دهند و وجه آن را پرداخت نماید. این نوع تجارت با گسترش اینترنت به سرعت افزایش می‌یابد.
امروزه در کشورهای پیشرفته انواع کالاها از اقلام مصرفی مثل مواد غذایی تا اقلام بادوام مثل اتومبیل از طریق اینترنت قابل خرید و فروش می‌باشد.تجارت الکترونیکی B2C دارای مزایای فراوانی هم از نظر خریداران و هم از نظر فروشندگان می‌باشد.
فروشگاههای الکترونیکی از دیدگاه خریداران دارای ویژگیها و مزایای زیر می‌باشد:
۱ـ کاتالوگ و مشخصات کالا به سهولت قابل دسترسی می‌باشد.
۲ـ کالا و خدمات, توسط بقیه خریداران قابل ارزیابی می‌باشد و مشتری می‌تواند از نظرات بقیه افراد استفاده نماید.
۳ـ خرید از فروشگاه به طور ۲۴ ساعته امکان‌پذیر است.
۴ـ بعضی از محصولات مثل نرم‌افزارها یا کتابها و نشریات الکترونیکی و فیلم را همزمان با خرید دریافت نماید.
۵ـ خرید از این فروشگاهها ارزان‌تر است.
۶ـ فشارهای روانی هنگام خرید وجود ندارد.
۷ـ مقایسه انواع کالاها در انواع فروشگاهها به راحتی امکان‌پذیر است.
۸ـ خریدار به راحتی می‌تواند مناسب‌ترین قیمت را انتخاب نماید.
۹ـ خریدار پس از انتخاب کالا و پرداخت مبلغ و هزینه‌های آن سریعاً کالا را در منزل دریافت نماید.
۱۰ـ بعد از دریافت, اگر کالا دارای مشکل باشد می‌تواند آن را مرجوع نماید.
تجارت الکترونیک مشتری ـ مشتریC2C
تجارت الکترونیکی مشتری ـ مشتری (C2C) هم اخیراً به وجود آمده است.حجم مبادلات این نوع تجارت الکترونیکی در مقایسه با دو نوع فوق‌الذکر بسیار پایین‌تر است. این نوع تجارت الکترونیکی بیشتر برای برگزاری مناقصات و مزایده‌ها و حراج‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.
در این نوع تجارت مشتریان کالای خود را همراه با مشخصات و قیمت آن آگهی می کنند و سایر مشتریان می توانند محصولات را مشاهده نموده و خریداری نمایند. اپلیکیشن دیوار از چنین مدل تجاری برخوردار است.
در تجارت الکترونیکی C2C مشتریان کالای خود را همراه با مشخصات و قیمت آن آگهی می کنند و سایر مشتریان می توانند محصولات را مشاهده و خریداری نمایند.
تجارت مصرف کننده با فروشنده (C2B)
در حالیکه بازار مصرف کننده Online روز به روز در حال گسترش است، بسیاری از خریداران دریافته اند که شیوه انتخاب محصول بسیار گسترده و ممکن است آنان را غوطه ور سازد.
چرا که وقتی مصرف کنندگان، سایت هایی را در ارتباط با فروش محصول مورد نظر خود می یابند، یافتن خود محصول در آن سایت و به دست آوردن قیمت محصول اغلب کار دشوار است.
بنابراین جهت راحت تر نمودن امر خرید، نیاز به روشهای جدید خرید و فروش اینترنتی Online است که در آژانس های فروش به سوددهی منتهی شود بایستی از یک استراتژی فروش استفاده نمایند مانند Priceline که خود را با این استراتژی تطبیق داده است.
تجارت الکترونیک دولت ـ دولت (G2G)
تجارت الکترونیکی دولت ـ دولت (G2G) شامل مبادلات تجاری بین دولت‌ها می‌باشد. برای انعقاد قراردادهایی در زمینه‌های مختلف بین کشورها از این مدل استفاده می‌گردد.
به عنوان مثال اگر دو کشور بخواهند در زمینه صادرات و واردات با یکدیگر قرارداد منعقد نمایند از مدل G2G استفاده نمایند. با توجه به پیشرفت‌هایی که در زمینه فناوری اطلاعات و ارتباطات به وجود آمده, همه چیز در حال دگرگون شدن است و انقلاب اطلاعاتی همه جا را فرا گرفته است.
امروزه تجارت الکترونیکی, آموزش‌های از راه دور و مبتنی بر اینترنت, بانکداری الکترونیکی, فروشگاههای مجازی و… به سرعت در حال شکل‌گیری و گسترش می‌باشد.
در این میان اصطلاح جدید دولت الکترونیکی مطرح شده است. ویژگی بنیادین دولت الکترونیکی ارائه خدمات عمومی با هزینه کمتر و اثربخشی بالاتر می‌باشد. دولت الکترونیکی سعی می‌کند ارتباطات بین دولت و مردم و مردم با هم را تسهیل نماید.
دولت الکترونیکی شیوه‌ای جدید از انجام وظایف دولت‌ها با استفاده از فناوری‌های جدید اطلاعات و ارتباطات می‌باشد این شیوه برای افراد تسهیلات لازم جهت دسترسی مناسب به اطلاعات و خدمات دولتی, اصلاح کیفیت خدمات و ارائه فرصتهای گسترده‌تر برای مشارکت در فرآیندها و نهادهای مردم سالار را فراهم می‌سازد.
مشتریان دولت الکترونیکی به سه دسته تقسیم می‌شوند: الف) مردم, ب) بنگاههای تجاری و ج) مؤسسات و سازمانهای دولتی؛ اینها با استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات مبادلات لازم را به صورت الکترونیکی انجام خواهد داد.
امروزه کشورهای پیشرفته حرکت خود به سمت دولت الکترونیکی را شروع کرده و توانسته‌اند بسیاری از امور خود و تبادل خدمات را به صورت الکترونیکی انجام دهند.
تجارت نقطه به نقطه P2P
مدل تجارت الکترونیکی P2P برای تسویه حساب کردن شرکت کنندگان در حراج با فروشنده است که مشهورترین آنها سرویسی است به نام Paypal. تجارت P2P در چهار چوبی کار می کند که افراد بتوانند مستقیماً باهم پول رد و بدل کنند و در حالیکه سهم اصلی داد و ستد پولی را نقل و انتقالات رو در رو بعهده دارد، فناوری تلفن های همراه تعداد افراد بیشتری را در داد و ستد غیر حضوری سهیم می کند.
قبل از Paypal بسیاری از تاجران Online در قد و قواره های متفاوت پرداخت مشتریها را از طریق حساب کارت های اعتباری تجارت دریافت می کردند.
با استفاده از سخت افزار Mondex که زیر مجموعه Mastercard می باشد، کاربران قادرند نقل و انتقالاات الکترونیکی پولی خود را انجام دهند و پول خود را از یک کارت اعتباری به کارت اعتباری دیگر منتقل نمایند.
نحوه استفاده از تلفن همراه بدین صورت است که به جای فناوری GSM که استاندارد معمول ارتباطی تلفن همراه در بسیاری از کشورها به ویژه در اروپاست، فناوری دیگری تحت پروتکل بکارگیری نرم افزار کاربردی از طریق تجهیزات بی سیم (Wireless Application Protocol)که به اختصار WAP نامیده می شود، جایگزین می گردد.
در این شیوه جدید، هر تلفن همراه از طریق مرکز تلفن با یک کامپیوتر سرویسگر مرتبط می شود و می تواند نرم افزار مورد نیاز کاربر خود را بر روی کامپیوتر مذکور فعال نماید.
بدین ترتیب استفاده کننده می تواند اطلاعات خود را از طریق کامپیوتر سرویسگر که خود از طریق اینترنت و یا شبکه های ارزش افزوده (VAN) به مراکز تجاری و خدماتی متصل است ارسال و یا دریافت نماید.
تجارت فروشنده با اداره B2A
این نوع تجارت الکترونیکی شامل تمامی مبادلات تجاری ــ مالی بین شرکت ها و سازمان های دولتی است. تأمین نیازهای دولت توسط شرکت ها و پرداخت عوارض مالیات ها از جمله مواردی است که می توان در این گروه گنجاند.
تجارت B2A در حال حاضر دوران کودکی خود را طی می کند ولی در آینده ای نزدیک زمانی که دولت ها به ارتقاء ارتباطات خود تمایل و توجه نشان دهند، به سرعت رشد خواهد نمود.
تجارت مصرف کننده با اداره C2A
مدل تجارت الکترونیکی C2A هنوز پدیدار نشده است. ولی به دنبال رشد انواع B2C و B2A، دولت ها احتمالاً مبادلات الکترونیکی را به حیطه هایی همچون جمع آوری کمک های مردمی، پرداخت مالیات بر درآمد و هر گونه امور تجاری دیگری که بین دولت ها و مردم انجام می شود، گسترش خواهند داد.
با تجربه و آزمایش تمام مدل های تجاری Online که تا کنون بیان شد، مشخص است که با وجودی که تجارت الکترونیک که پدیده تقریباً جدید و نوپاست اما بسیار فعال است. دانشمندان صنعتی معتقدند که یافتن منابع درآمد Online مطمئن، با سعی و خطا آزمایش می شود.
مدل های B2C و B2B بیشترین توجه را امروزه به خود جلب کرده اند ولی مدل های دیگر هنوز در حال تعدیل استراتژیهایشان هستند و روشهایشان را گسترش می دهند. به هر حال عاقلانه است که ما راجع به ۵ سال ابتدای کار تجارت الکترونیک مانند ۵ سال ابتدای زندگی یک کودک بیندیشیم.
تجارت جدید B2I
در نظر گرفتن یک شخص تنها به‌عنوان یک مشتری صحیح نیست. زمانی که صاحب کسب‌وکار مشتری را تنها به چشم خریدار کالا می‌بینید یعنی اهمیتی برای شخصیت او قائل نیست و لیست خرید او بیش از هر چیز دیگری اهمیت دارد.
این موضوع در مورد تجارت B2B نیز صادق است. بسیاری از کسب‌وکارها در معاملات خود عواملی که باعث تمایز انسان‌ها می‌شود یعنی قضاوت و اعتماد را نادیده می‌گیرند. اگر چنین چیزی درست بود همه‌ی معاملات تجاری باید تنها بر اساس قیمت انجام می‌گرفت.
به عبارتی تفاوت میان تجارت B2B و B2C دیگر مانند گذشته برای کسب‌وکارها مفید نیست و باید به نوع جدیدی از تجارت یعنی B2I فکر کرد. I از ابتدای کلمه‌ی individual به معنای شخص یا فرد گرفته شده است.
محصولات و خدمات جدید برندها با سرعت زیادی به سمت شخصی‌سازی شدن برای هر مشتری تغییر می‌کنند و تجارت B2B و B2C به زودی کنار گذاشته می‌شوند.